W dniach 3-7 czerwca 2024 r. grupa bibliotekarzy z WBP w Lublinie odbyła kolejną mobilność typu job shadowing, tym razem do Biblioteki Miejskiej w Tartu, Estonii.
Republika Estońska leży nad Morzem Bałtyckim, a dokładniej nad Zatoką Fińską i Ryską, graniczy z Rosją i Łotwą od lądu i Finlandią od morza. W jej skład wchodzi także ponad 2 000 wysp i wysepek. Stolicą kraju jest Tallin, językiem urzędowym język estoński, a walutą euro. Powierzchnia, w większości nizinna, to tylko ok. 45 tys. m2, ludność to niewiele ponad 1,3 mln mieszkańców, w większości Estończyków (65%) i Rosjan (25%). Przy tak małej populacji nie ma co się dziwić, że Estonia jest jednym z najlepiej zinformatyzowanych krajów na świecie. Pod względem kulturowym kraj przez wiele stuleci był pod silnym wpływem niemieckim, natomiast pod względem wyznaniowym i językowym zbliżony jest do Finlandii. Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości w 1918 r. podjęto starania o włączenie jej do wspólnoty krajów nordyckich. Aneksja przez ZSSR zahamowała ten proces po II wojnie światowej. Do tematu powrócono w 1991 roku po odzyskaniu niepodległości.
Tartu, cel naszej podróży, to drugie co do wielkości miasto Estonii, uznawane za intelektualną i kulturalną stolicę kraju. Słynie z uniwersytetu założonego w 1632 r. przez króla Szwecji Gustawa II Adolfa. Warto podkreślić też związki grodu z Polską. W latach 1582 – 1625 Tartu pozostawało stolicą województwa dorpackiego I Rzeczypospolitej. Specjalne przywileje, takie jak np. utworzenie Kolegium Jezuickiego, otrzymało od króla Stefana Batorego w roku 1583. Zapoczątkowały one późniejszą uniwersytecką świetność miasta, ich pokłosiem było również nadanie biało-czerwonej flagi, która obowiązuje do dziś. Nie dziwi więc tablica z płaskorzeźbą przedstawiającą Stefana Batorego na fasadzie głównego gmachu Uniwersytetu, która zawisła tam 27 września 2021 r. zastępując starą z 2005 r.
Mieliśmy szczęście, bo w 2024 roku Tartu jest Europejską Stolica Kultury, co było wszędzie widoczne – wystrój miasta był odświętny, odbywały się liczne wydarzenia artystyczne i kulturalne. Nasze pierwsze kroki skierowaliśmy w stronę Biblioteki Miejskiej im. Oskara Lutsu – estońskiego pisarza, tworzącego głównie nowele i powieści o tematyce społeczno–obyczajowej z życia młodzieży. Biblioteka otrzymała jego imię w 1987 roku. Za datę powstania Biblioteki uważa się 7 kwietnia 1913 r. W obecnym budynku Biblioteka funkcjonuje od 1936 roku, a w planach samorządu jest oddanie do użytku nowego gmachu w roku 2029 . Statystyka odwiedzin jest imponująca – do biblioteki głównej i jej 3 filii średnio przychodzi ok. 1 500 osób dziennie, rocznie to około pół miliona. Wypożyczeń w ciągu roku jest ok. miliona. W ciągu roku pracownicy Biblioteki przygotowują ok. 500 różnego rodzaju wydarzeń artystycznych i ok. 100 wystaw. Gmach Biblioteki Głównej mieści się na 4 piętrach:
– I piętro to: czytelnia czasopism, gdzie czasopisma i gazety można pożyczyć także do domu, wypożyczalnia książek oraz gier planszowych dla dzieci, biblioteka nasion, punkt informacyjny, gdzie odbiera się zamówione książki oraz sala komputerowa z xero i skanerem,
– II piętro to: wypożyczalnia literatury specjalistycznej, wypożyczalnia estońskojęzycznej popularnej twórczości beletrystycznej autorów estońskich i zagranicznych oraz sala wystawowa regionalna poświęcona historii Tartu,
– III piętro to: wypożyczalnia literatury naukowej obcojęzycznej – angielskiej, francuskiej, niemieckiej, rosyjskiej, fińskiej i in., wypożyczalnia literatury specjalistycznej, pokój aktywności dla czytelników z maszyną do szycia, overlockiem, drukarką 3D, skanerem foli, bindownicą, laminatorem, zbiory specjalne wydane przed 1945 rokiem, zaś w holu komputery wraz pracownikiem udzielającym pomocy i instruktażu obsługi komputera,
– IV piętro to: dział muzyczny czyli możliwość wypożyczenia literatury o tematyce historii muzyki, teatru muzycznego, instrumentów muzycznych, muzyków, tańca, a także duży zbiór nut, płyt CD z muzyką oraz spory wybór filmów fabularnych i dokumentalnych, a także wynajem instrumentów. W tej przestrzeni można ćwiczyć na pianinie i pianinie cyfrowym. Na tym poziomie znajduje się też sala wykładowa do wynajęcia dla 85 osób z wyposażeniem konferencyjnym.
Wypożyczanie książek odbywa się poprzez elektroniczny system biblioteczny i e-usługi bardzo podobne do polskich. Obok głównych drzwi i na dziedzińcu znajdują się skrzynki na całodobowy zwrot książek.
Następnego dnia odwiedziliśmy dwie filie biblioteczne – w Tammelinnie i Ammelinnie. Obydwie filie oferują podobne usługi. Znajdują się w nich skrzynki do całodobowego zwrotu i odbioru książek, dostępna jest również bezpłatna usługa, polegająca na dostarczaniu przez pracowników biblioteki jednorazowo 5 książek do domu czytelnika. Jest pokój aktywności z maszyną do szycia, overlockiem, wycinarką do papieru, długopisem 3D. Dla dzieci i młodzieży dostępna jest konsola do gier, można też do domu wypożyczyć gry planszowe, a raz w miesiącu organizowane są wieczory z grami planszowymi. W tzw. pokoju dla dzieci, mamy mogą bawić się ze swoim dzieckiem albo czytać mu bajki. Do pomocy w nauce głośnego czytania dla dzieci, które mają z tym problem, w filii w Tammelinnie, „zatrudniany” jest pies o imieniu Yato, który chętnie słucha i razem ze swoja Panią – bibliotekarką, zachęca do wysiłku. Organizowane są wycieczki, zajęcia plastyczne dla najmłodszych oraz szkolenia dla nauczycieli. W bibliotece w Ammelinnie jest możliwość uprawy własnej rabatki z warzywami.
W czwartek zaprezentowano nam bardzo ciekawy pomysł – Bibliotekę Nasion, gdzie każdy czytelnik może przyjść bezpłatnie wybrać sobie nasionka roślin, głównie kwiatów, zasadzić je we własnym ogródku, a następnie nasiona swojej roślinki ofiarować bezpłatnie do Biblioteki dla innych czytelników. Biblioteka oferuje też literaturę fachową dotyczącą uprawy roślin, a także prosi czytelników, aby dokumentowali na zdjęciach i krótkich filmikach cały proces uprawy. Zapoznaliśmy się również z interesującym projektem „Tartu in Fiction” oraz stworzoną do tego aplikacją TartuFic. Celem przedsięwzięcia jest zapoznanie odbiorców z historią literatury i kulturą miasta. Tartu przedstawione jest tu za pomocą wspomnień o ludziach i wydarzeniach, prezentowane są dawne obiekty użyteczności publicznej, np. kawiarnie, różnego rodzaju zdjęcia, fragmenty prozy, wiersze. Wszystko z myślą jak najwierniejszego oddania dawnej atmosfery miasta. Miejsca, o których mowa, zaznaczane są na mapie. Na podstawie tak stworzonej mapy, organizowane są spacery literackie z pracownikami biblioteki. Każdy użytkownik, z pomocą aplikacji, może również sam lub z przyjaciółmi, taką podróż w przeszłość odbyć. Ta propozycja znalazła uznanie wśród studentów, historyków, nauczycieli, badaczy niezwykłych miejsc i zachęciła wiele osób do odkrywania i czytania historii Tartu.
Na zakończenie naszej wizyty mieliśmy okazję odwiedzić również bardzo nowoczesną Bibliotekę Uniwersytecką w Tartu, która została założona w 1802 r. Zobaczyliśmy tu wiele ciekawych rozwiązań, salę zabaw dla małych dzieci, których rodzice korzystają z biblioteki, szklane ogólnodostępne boksy do indywidualnej nauki według ustalonego grafiku, a także ciche pokoje do nauki z własnym kluczem na poddaszu, w których znajduje się tylko biurko i krzesło. Do dyspozycji czytelników jest też sala kawiarniana z naczyniami oraz wrzątkiem, szafki zamykane na przynoszone ze sobą rzeczy, jednoosobowe budki do rozmów przez telefon, duża sala komputerowa oraz małe salki komputerowe do wspólnej nauki, sala rekreacyjna z siłownią czy stołem do ping-ponga, bardzo dobrze wyposażona sala muzyczna z instrumentami i różnego typu odtwarzaczami. W działach tematycznych są też różnego typu pomoce naukowe. Czytelnie znajdują się obok regałów z książkami i są to oddzielone od siebie ściankami boksy. Większość rzeczy czytelnik może załatwić za pomocą karty bibliotecznej, np. zamówić, wypożyczyć i oddać książkę, zrobić xero, skan, skorzystać z boksów i szafek oraz z katalogu. Biblioteka jest bardzo funkcjonalna, ma duże otwarte przestrzenie, ładny, nowoczesny wystrój, wszystkie zasady oraz informacje umieszczane na szafkach i gablotach są czytelne oraz przejrzyste.
Nasz pobyt w Tartu był bardzo inspirujący, mamy wiele nowych pomysłów, a miasto skąpane w zieleni i przyjaźnie nastawione do wszystkich gości (dużo tablic informacyjnych, map, zabytków, dobra komunikacja miejska i krajowa), na długo pozostanie w naszej pamięci.
Iwona Niewczas
Dział Udostępniania Zbiorów. Multimedia
WBP Lublin
