Poznajemy biblioteki naszych sąsiadów czyli Job Shadowing – Koszyce
Akredytowany projekt numer: 2021-1-PL01-KA121-ADU-000010256 w ramach programu Erasmus+, akcja kluczowa 1: Mobilność edukacyjna osób
Numer akredytacji: 2020-1-PL01-KA120-ADU-096333
Cele projektu: rozwój zawodowy oraz wzrost wiedzy dzięki nabyciu kompetencji językowych przez uczestników projektu; rozwijanie współpracy międzynarodowej oraz przełamywanie barier kulturowych; zapoznanie się z nowymi ofertami edukacyjnymi, w szczególności kierowanymi do obcokrajowców, bezrobotnych i seniorów.
Kolejny wyjazd zagraniczny typu Job Shadowing (poznawanie pracy na danym stanowisku poprzez obserwację) to wizyta sześciu osób w Koszycach (Słowacja) w terminie 26-30 września 2022 r. Bibliotekarzy z Lublina gościła Verejná knižnica Jána Bocatia v Košiciach (Biblioteka Publiczna Jana Bocatia). Uczestnicy mobilności zapoznali się z funkcjonowaniem słowackich bibliotek na przykładzie Biblioteki Publicznej Jana Bocatia oraz Koszyckiej Biblioteki Młodzieżowej (Knižnica pre mládež mesta Košice).
Zgodnie z założeniami projektu, lubelscy bibliotekarze obserwowali bieżącą pracę słowackich kolegów oraz realne funkcjonowanie instytucji bibliotecznej. Poznali różnorodne formy promocji czytelnictwa i biblioteki w środowisku lokalnym. Zapoznali się z innowacyjnymi metodami pracy z czytelnikiem, także tym ze specjalnymi potrzebami i problemami, wykluczonymi cyfrowo, społecznie. Przedstawiono projekty skierowane do osób starszych, kładące nacisk na aktywizację seniorów, uczestnictwo w życiu kulturalnym a także profilaktykę zdrowotną. Poznali programy edukacyjne skierowane do migrantów, uwzględniające różnice językowe, wyznaniowe i kulturowe. Zapoznali się z korzyściami oraz z niepowodzeniami wiążącymi się z realizacją tych przedsięwzięć. Mieli okazję wymienić się doświadczeniami zawodowymi wynikającymi z codziennej pracy z czytelnikiem, a także z działaniami na rzecz potencjalnych użytkowników. Poznali dobre praktyki, które stanowią źródło inspiracji do przyszłych działań w lubelskiej książnicy.
Główną biblioteką, w której realizowano mobilność była Verejná knižnica Jána Bocatia v Košiciach. Biblioteka Publiczna Jána Bocatii w Koszycach jest jedną z największych i najstarszych bibliotek w Słowacji. Jej początki sięgają XVII wieku. Nosi imię wybitnego humanistycznego poety, dyplomaty, pedagoga, burmistrza Koszyc i bibliotekarza z przełomu XVI i XVII wieku działającego na terenie Słowacji. Została powołana w 1924 r. jako Państwowa Biblioteka Publiczna. Od 2002 roku jest instytucją kultury regionu samorządowego Koszyc. Posiada ok. 200 000 dokumentów – książki, gazety, czasopisma, książki z nutami i nośniki CD, dostępne na miejscu lub wypożyczane do domu. Ważną część stanowią materiały związane z Koszycami oraz regionem koszyckim. Oprócz usług bibliotecznych i informacyjnych przygotowuje wystawy edukacyjne i kulturalne wydarzenia. Koncentruje się na eventach tematycznych dla dzieci i młodzieży, a także seniorów oraz cudzoziemców. Biblioteka posiada 10 oddziałów : Centralne Biuro Wypożyczeń przy ulicy Hviezdoslavová 5, Dział Regionalny i Muzyczny przy ulicy Hlavná 48, filie w największych częściach Koszyc (Barca, Šaca, Nad jazerom, Furča, KVP, Terasa) oraz Biblioteka Prezydencka (Prezidentská Biblioteka) ul. Hlavná 27 w Galerii Wschodniosłowackiej Koszyce. Koszycka biblioteka jako instytucja kultury stanowi bardzo ważną rolę w lokalnym społeczeństwie. Jest to ogólnie dostępna placówka świadcząca usługi na rzecz mieszkańców w każdym wieku, o różnym statucie społecznym, materialnym, bez względu na pochodzenie etniczne. Poprzez wszelkiego rodzaju działania, w których motywem przewodnim jest książka, stara się aktywizować i zintegrować społeczność lokalną, która jest w znacznym stopniu zróżnicowana kulturowo (liczna mniejszość węgierska, romska, czeska, ukraińska). Podczas mobilności została zaprezentowana bogata oferta książnicy oraz aktywne działania środowiska bibliotecznego na rzecz użytkowników.
Jedną z ciekawszych form popularyzacji czytelnictwa i literatury w nowych mediach jest portal literacki „Książki w zasięgu ręki” (Knihy na dosah). Powstał w 2017 roku. Jego wydawcą jest Biblioteka Publiczna Jána Bocatii w Koszycach. Celem projektu jest promocja książek w przystępnej i zrozumiałej formie dla szerszego grona odbiorców, przy zachowaniu określonego standardu jakości. Na portalu dostępne są recenzje, wywiady, propozycje książkowe, artykuły o aktualnych wydarzeń literackich. Młodzi czytelnicy mają szanse wypowiedzieć się na temat konkretnych tytułów, a także zamieścić swoją amatorską twórczość. Dużą popularnością cieszy się cykl dyskusji z autorami i ich gośćmi pod nazwą „1+1”. Ideą projektu jest przybliżenie czytelnikom i publiczności m.in. współczesnych twórców literackich, autorów literatury popularnonaukowej. Każdy autor zaprasza innego gościa, aktywnego w jakiejś dziedzinie kultury lub sztuki, kogoś z kim jest związany twórczo. Przy bibliotece działa Klub Czytelniczy (Čitateľský Klub), którego członkowie spotykają się regularnie raz w miesiącu, stacjonarnie lub on line. Skupia miłośników książki w różnym wieku i różnej profesji. Członkowie czytają jeden wcześniej wybrany utwór z literatury słowackiej lub światowej, który omawiają podczas spotkania. Co raz większym zainteresowaniem cieszy się Klub Literacki KOLIK (Literárny Klub KOLIK), który przyciąga początkujących autorów, poetów, powieściopisarzy. Cyklicznie organizowana jest akcja „Burza knih” (Wymiana książek), polegająca na wymianie starych i zniszczonych książek użytkowników na nowe z księgozbioru biblioteki. Jest to dobra okazja do odświeżenia domowej biblioteczki a także odwiedzenia książnicy.
Bibliotekarze wykazują nieprzeciętne zaangażowanie w promocję czytelnictwa i aktywizację czytelników w różnym wieku. Wychodząc naprzeciw negatywnym trendom związanym z malejącym czytelnictwem, pracownicy biblioteki angażują się w liczne interdyscyplinarne inicjatywy, które mają za zadanie zainteresować książką. W tym celu współpracują z różnymi organizacjami i instytucjami zewnętrznymi takimi jak: kluby fotograficzne i podróżnicze, stowarzyszenia artystyczne, instytucje kultury, jednostki państwowe, szkoły, miejska policja. Są to wszelkiego rodzaju festyny, konkursy, występy, wystawy, wykłady, pogadanki, inscenizacje, dni gier planszowych, letnie targi książki itp. Wspólnie z Zarządem Zieleni Miejskiej w Koszycach biblioteka zorganizowała „Wymianę książek i roślin”. Każdy mógł przynieść, wymienić i zabrać do domu książkę lub roślinę w dobrym stanie. Akcja ciesząca się uznaniem społeczności lokalnej. Dzieci i młodzież może również korzystać z licznych atrakcji czytelniczych. Warsztaty „Kreatywne pisanie” skierowane dla dzieci szkół podstawowych, wykorzystujące twórcze działania podczas zabawy, to ciekawa alternatywa dla tradycyjnych zajęć lekcyjnych. Biblioteka publiczna Jána Bocatii w Koszycach wzięła udział w czytaniu adwentowym w ramach projektu „Cała Słowacja czyta dzieciom w czasie Adwentu”. W okresie Adwentu opublikowano na bibliotecznym kanale YouTube, stronie internetowej i portalach społecznościowych trzy odczyty wideo bajek współczesnych autorów słowackich. W wakacje, w ramach projektu „Read Summer” bibliotekarze przygotowywali listę książek ze wspólnym motywem przewodnim (np. o miastach, o drzewach, o słuchaniu) zarówno dla dzieci jak i dorosłych.
Koszyce to drugie co do wielkości miasto na Słowacji oraz największe miasto wschodniej Słowacji. To centralny ośrodek metropolitalny aglomeracji koszycko-preszowskiej (Košicko-prešovská aglomerácia). Stanowi również centrum kulturowe, edukacyjne, rekreacyjno-turystyczne, gospodarcze. Liczy ok. 240 tys. ludności. Szczególnie uwarunkowania historyczne wpłynęły na zróżnicowanie etniczne samych Koszyc i kraju koszyckiego. Najliczniejszą mniejszość narodową stanowią Węgrzy, Romowie, Rusini, Czesi. Dużym problemem społecznym Koszyc jest asymilacja Romów. Grupa ta skupiona jest w zamkniętym osiedlu na obrzeżach miasta. Bibliotekarze podejmują próby pomocy romskim dzieciom w nauce, starają się zainteresować najmłodszych czytaniem książek organizując spotkania w bibliotekach. Jest to jednak trudne zadanie, ponieważ w większości społeczność Romów nie wykazuje chęci zmiany swojej sytuacji życiowej. W Bibliotece Publicznej w ramach cyklu organizowane są projekty tematyczny dotyczące poszczególnych mniejszości narodowych. I tak aby przybliżyć kulturę i język Romów odbyło się spotkanie otwarte pt. „Poznajmy się – mniejszość romska”. Zaproszono przedstawicieli lokalnych Romów, którzy opowiedzieli słuchaczom o swojej społeczności. Mniejszość żydowska również została objęta tym schematem („Poznajmy się – mniejszość żydowska”). Akcja „Dobra lektura po węgiersku” to z kolei ukłon w stronę Węgrów zamieszkujących Koszyce. Jest to grupa dobrze funkcjonująca lokalnie, jednak pielęgnująca odmienne pochodzenie. Czesi świętowali „Dni Kultury Czeskiej” wystawą sztuki. Sytuacja geopolityczna związana z agresją Rosji na Ukrainę zmusiła koszycką bibliotekę do zdecydowanych działań. Przede wszystkim skupiła się na działalności edukacyjnej. Zorganizowała kursy języka słowackiego dla dorosłych. Odbywały się w gmachu biblioteki i cieszyły się dużym zainteresowaniem. Ze względu na znikome zainteresowanie w okresie powakacyjnym kursy zlikwidowano.
Od kilku lat biblioteka systematycznie poszerza ofertę dla seniorów. Jest to grupa szczególnie aktywna wśród użytkowników. VKJB jako pierwsza biblioteka na Słowacji utworzyła centrum konsultacyjne i oferuje swoim czytelnikom w wieku 50+ i niepełnosprawnym emerytom możliwość studiowania na wirtualnym uniwersytecie trzeciego wieku. Współpracuje z uniwersytetami ze Słowacji i Czech. Student kończy zajęcia uczestnicząc w wykładach grupowych, przygotowując po każdym wykładzie osobne kolokwium oraz kolokwium zaliczeniowe. Po pomyślnym ukończeniu kursu otrzymuje „List pamiątkowy”. Inicjatywa cieszy się wielką renomą wśród seniorów. Od 20 lat biblioteka organizuje nieformalną edukację w zakresie obsługi komputera w Centrum Informacyjno-Edukacyjnym. Są to mini-kursy dotyczące podstawowej obsługi komputera, Worda, Power Pointa i poruszania się w Internecie. Seniorzy mogą skorzystać z licznych warsztatów m.in. szydełkowania, florystycznych, z ornamentyki, nauki rysunku i malarstwa. Organizowane są wykłady dotyczące profilaktyki zdrowia psychicznego i zdrowego stylu życia realizowane wraz z Regionalnym Urzędem Zdrowia Publicznego z siedziba w Koszycach. Ciekawe spotkania realizuje Komenda Główna Policji. Policjanci przestrzegają ludzi starszych przed technikami oszustów i złodziei, którzy często okradają ich z życiowych oszczędności.
Wizyta w Koszycach była bardzo pouczająca. Udowodniła, iż zaangażowanie, kreatywność i pasja bibliotekarzy wpływa na postrzeganie biblioteki i zachęca do czytania. Otwartość na odmienność kulturową i akceptacja inności jest w stanie zintegrować lokalną społeczność. Inspirujące jest zaangażowanie instytucji w rozwój seniorów i ich aktywność w życiu kulturalnym. Wszelkie działania biblioteki oraz organizacji współpracujących stanowią źródło inspiracji do przyszłych działań w lubelskiej książnicy.
Zdjęcia: Dorota Mościbrodzka, Paweł Znamierowski
