Lubelskie Towarzystwo Miłośników Książki

„Po starą księgę sięgam ze wzruszeniem –

zda mi się, że to nakryty kamieniem 

ojców proch – czas ją poczernił i kruszy, 

lecz pełna w sobie nieśmiertelnej duszy”


Wiktor Gomulicki

Zorganizowany ruch bibliofilski w Polsce sięga lat dwudziestych ubiegłego wieku. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości, miłośnicy ksiąg powołali do życia liczne stowarzyszenia. 5 czerwca 1925 roku, na pierwszym zjeździe Bibliofilów Polskich w Krakowie, utworzono Radę Bibliofilską, do której wybrano także założyciela Lubelskiego Towarzystwa Miłośników Książki, księdza Ludwika Zalewskiego.

Lubelskie Towarzystwo Miłośników Książki zostało założone 18 czerwca 1926 roku, na zebraniu zorganizowanym dla uczczenia zasług bibliofil¬skich Hieronima Łopacińskiego. Liczyło wówczas 14 członków. Prezesem został ksiądz Ludwik Zalewski (profesor Seminarium Duchownego, bibliotekarz), a sekretarzem Feliks Araszkiewicz (historyk litera¬tury, pedagog). Pozostałymi członkami byli: Władysław Czarniecki (profesor gimnazjalny), Józef Czechowicz (nauczyciel), Stanisław Dąbrowski (pracownik teatru), Roman Gronkiewicz (student), Ludwik Kamykowski (historyk literatury, peda¬gog), Julian Krzyżanowski i Zygmunt Kukulski (historycy literatu¬ry polskiej, profesorowie uniwersyteccy), Franciszek Raczkowski (księgarz, wydawca), Antoni Remiszewski (wojewoda lubelski), Jan Śmieciuszewski (profesor gimnazjalny), Zygmunt Tołwiński (polonista, nauczyciel gimnazjalny) i Wiktor Ciołkowski (artysta malarz).

Na posiedzeniu uzgodniono, że składka miesięczna będzie ustalana według potrzeby, a liczba członków nieograniczona. Rozpisany został konkurs na godło Towarzystwa, w wyniku którego wybrano projekt graficzny Franciszka Seiferta z Krakowa.

Bibliofile lubelscy postawili sobie za cel „kult książki i szerzenie tego kultu, uświadomienie społeczeństwa o wartości starej książki jako najpiękniejszego kwiatu myśli i uczuć, naj – szlachetniejszego owocu i dokumentu kultury narodu”.

W niedługim czasie powołano również serię wydawniczą Biblioteczka Lubelskiego Towarzystwa Miłośników Książki, w ramach której jako pierwszy numer wyszło dziełko Joachima Bielskiego pt. Genethliacon naiasnieyszego Wladyslawa Krolewica Polskiego y Szweckiego od Joachima Bielskiego napisane (Lublin 1928). Warto tutaj dodać, że w latach 1926–2023 w jej ramach LTMK wydało wiele druków ulotnych, a także 126 pozycji książkowych.

Dopełnieniem początkowej działalności LTMK były odczyty, spotkania, artykuły, publikacje oraz wystawy książek i ekslibrisów. Wybuch drugiej wojny światowej spowodował zahamowanie aktywności Towarzystwa, a także rozproszenie jego członków po całym świecie. Kilku również zginęło, jak choćby poeta Józef Czechowicz, który poniósł śmierć 9 września 1939 roku w trakcie bombardowania Lublina. Także śmierć księdza Ludwika Zalewskiego w 1952 roku przyczyniła się do niemal całkowitego ustania ruchu bibliofil¬skiego w mieście. Dopiero obchody 50-lecia istnienia Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w roku 1957, w organizację których włączyło się kilku bibliofilów, stały się zalążkiem odradzającego się życia bibliofilskiego w Lublinie.

16 marca 1965 roku odbyło się zebranie bibliofilów, powołujące do życia Koło Miłośników Książki i Ekslibrisu przy Polskim Towarzystwie Archeologicznym, a 18 marca 1965 roku wybrano Zarząd – prezesem został Stefan Wojciechowski, a sekretarzem Henryk Gawarecki.

W latach 1965–1976 zorganizowano 26 wystaw książek i ekslibrisów, a w roku 1975, z inicjatywy Janiny Ja¬rzynowej i Zbigniewa Jóźwika, powołano do życia Galerię „Ex Libris” przy Klubie MPiK w Lublinie. W roku 1976, roku 50-lecia istnienia LTMK, zorganizowano Zjazd Bibliofilów Polskich w Lublinie, a także ustanowiono Order Białego Kruka ze Słonecznikiem, powołując Kapitułę tego Orderu.

Towarzystwo, kontynuując wcześniejszą działalność, wytyczyło sobie trzy linie działania: popularyzatorską, badawczo-naukową i wydaw¬niczą. Dodatkowo organizowano spotkania rocznicowe, połączone z wydarzeniami kulturalnymi miasta i środowiska bibliofilskiego.

29 kwietnia 1977 roku Wydział Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie wydał długo oczekiwany dekret, zezwalający na druk statutu stowarzyszenia pod nazwą: Lubelskie Towarzystwo Miłośników Książki. Wybrano również Zarząd i Komisję Rewizyjną.

________________________________________

Prezesi LTMK w latach 1926–2021:
ksiądz Ludwik Zalewski
Stefan Wojciechowski
Henryk Gawarecki
Jan Gurba

Od 24 maja 2022 roku do Zarządu Towarzystwa należą:
Zbigniew Jóźwik (prezes)
Andrzej Malinga (wiceprezes)
Ewa Hadrian (sekretarz)
Roman Fiut (skarbnik)
Monika Henkiel (członek)

Zbigniew Jóźwik
grudzień 2023 r.