„[…] wizerunki Maryi Dziewicy mają zaszczytne miejsce w świątyniach i domach. Maryja bywa na nich przedstawiana jako tron Boży, niosący Pana i podający Go ludziom (Theotókos) lub jako droga, która wiedzie do Chrystusa i ukazuje Go (Odigitria), lub jako modląca się Orędowniczka i znak obecności Bożej na drodze wiernych aż do dnia Pańskiego (Deisis), lub jako Opiekunka okrywająca Ludy swym płaszczem (Pokrov) czy to jako miłosierna i najczulsza Dziewica (Eleousa). Zwykle bywa przedstawiana wraz z Synem, Dzieciątkiem Jezus w ramionach: właśnie to odniesienie do Syna wsławia Matkę. Czasem obejmuje Go z czułością (Glykofilousa), kiedy indziej hieratyczna zdaje się być pogrążona w kontemplacji Tego, który jest Panem dziejów”.
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris Mater”, 1987 r., 33
Tadeusz Sławecki
Dyrektor
Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie
oraz
Rafał Izbicki
Dyrektor
Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej
zapraszają na wystawę
Oto ja Służebnica Pańska…
Ikony ze zbiorów Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej
Anna Doroszuk
(autorka i kuratorka wystawy)
Słowo o wystawie:
Główną bohaterką wystawy jest Maria, Maryja – kobieta, matka Boga, przewodniczka, opiekunka, orędowniczka, pocieszycielka… Kult i obraz Matki Bożej w sztuce ruskiej zajmują wyjątkowe miejsce. Od momentu przyjęcia przez Ruś Kijowską chrześcijaństwa kult Bogurodzicy stał się ważnym elementem duchowości tych ziem. Połowa modlitw wznoszonych do Boga skierowana jest do Matki Bożej, a w malarstwie ikonowym większość ikon to ikony maryjne. Według badaczy w okresie największego rozkwitu malarstwa ikonowego na Rusi, Matce Bożej poświęconych było około 1000 wizerunków. W zbiorach Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej ikony maryjne stanowią nie mniej ważną i liczną grupę. To blisko trzecia część zbioru – około 50 typów ikonograficznych. Na wystawie zaprezentowane zostaną 103 ikony, w tym 82 ikony na desce oraz zbiór ikon metalowych tzw. podróżnych, przenośnych. Tematyka ikon to m.in. sceny z życia Maryi znane z Pisma Świętego, czy literatury apokryficznej, legend oraz autorskie wizerunki Bogurodzicy z Dzieciątkiem.
Ikony, mimo że znane były na całym obszarze związanym z kulturą Cesarstwa Wschodniego, a ich początki sięgają świata antycznego, są zjawiskiem silnie związanym z kulturą, życiem i historią narodu rosyjskiego. Na Ruś ikony dotarły w X w. razem z przyjętą z Bizancjum religią chrześcijańską. Jednak w odróżnieniu od Bizancjum, gdzie terminem „ikona” określano każde figuralne przedstawienie Chrystusa, Marii, świętych i aniołów bez względu na technikę w jakiej zostały wykonane, Kościół prawosławny zastrzegł go wyłącznie do malowideł na desce powstających zgodnie z kanonem.
W tradycji prawosławnej ikona nie jest obrazem o charakterze dewocyjnym ani dekoracją świątyń i nabożeństw, ale przedmiotem kultu nieodłącznym od liturgii, miejscem obecności łaski, sakramentalnym znakiem niewidzialnej obecności trójjedynego Boga. Zgodnie z tradycją święte obrazy powstają pod wpływem Objawienia Bożego, a ich zadaniem jest przeniesienie widza w inny wymiar rzeczywistości pozwalający poprzez jego kontemplację doświadczyć bezpośredniego kontaktu z przedstawionym na nich Pierwowzorem. Wszystko to staje się możliwe dzięki oodporządkowaniu się człowieka-wykonawcy wymogom tradycji i kanonowi ikonograficznemu zawartemu w tzw. podlinnikach (podręczniki
