22 stycznia 1863 roku wybuchło Powstanie Styczniowe, będące zrywem niepodległościowym przeciwko zaborcom: rosyjskiemu, austriackiemu i pruskiemu. Była to odpowiedź na utratę niepodległości Polski w wyniku rozbiorów dokonanych w końcu XVIII wieku przez sąsiadujące mocarstwa. Powstanie było spontaniczną reakcją na niezadowolenie społeczeństwa polskiego z sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej. Wybuchło po kilku latach przygotowań spiskowych i nieudanych prób poprzednich powstań. W walkach wzięli udział zarówno chłopi, jak i szlachta, a także przedstawiciele różnych warstw społecznych. Niestety, pomimo bohaterskiego oporu powstańców, powstanie zakończyło się klęską. Brak zorganizowanego wsparcia ze strony innych mocarstw i silna reakcja rosyjska przyczyniły się do upadku buntu. Powstanie Styczniowe trwało do jesieni 1864 roku, kiedy ostatnie oddziały powstańcze poddały się rosyjskim wojskom. Choć powstanie nie odniosło sukcesu militarnego, pozostawiło trwały ślad w historii Polski jako wyraz narodowej determinacji i ducha walki o niepodległość.
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie w swoich zasobach posiada bogate zbiory dotyczące Powstania Styczniowego. Najstarsze z nich – dokumenty rękopiśmienne oraz drukowane dokumenty życia społecznego – pochodzą z pamiętnego roku i dotyczą ogłoszenia powstania, jego organizacji czy wezwania do walki. Wyjątkowy charakter mają wspomnienia z tamtego czasu, spisane na początku XX wieku. Część tych zbiorów była prezentowana na rocznicowej ekspozycji Pamięci zwyciężonych. Wystawa w 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego.
W 2023 r. włączone zostały do zbiorów specjalnych Biblioteki listy i dokumenty dotyczące gen. Michała Heydenreicha-Kruka i jego rodziny oraz Powstania Styczniowego. Unikalny nabytek, przekazany Bibliotece przez mec. Sławomira Wypaska, jest cennym dopełnieniem zgromadzonych już materiałów na temat Powstania Styczniowego.
W Bibliotece Cyfrowej WBP udostępniamy również kolekcję 16 dokumentów życia społecznego z okresu Powstania Styczniowego. Są to jedne z najstarszych obiektów w tej grupie zbiorów specjalnych przechowywanych w WBP.
